αξολότλ

Προνυμφική μορφή αμφίβιου ουροδελούς (αμβλύστομο η τίγρις), είδους σαλαμάνδρας που ζει στις λίμνες των ΗΠΑ, του Καναδά και του Μεξικού. Για πολύ καιρό οι επιστήμονες πίστευαν πως το α., που μέχρι τότε γινόταν εύκολα η εκτροφή και η αναπαραγωγή του σε ενυδρείο, αποτελούσε ιδιαίτερο είδος· το είχαν μάλιστα ονομάσει σειρηδών η μεξικανική.Μία μέρα όμως του 1865 ορισμένα α. που ζούσαν στο ενυδρείο του βοτανικού κήπου στο Παρίσι μεταμορφώθηκαν σε ενήλικα άτομα, χωρίς βράγχια, που αναγνωρίστηκαν ότι ανήκαν στο είδος αμβλύστομο η τίγρις.Το α. λοιπόν δεν είναι παρά η προνυμφική μορφή του ίδιου αμβλυστόμου. Έχει την ιδιότητα να πολλαπλασιάζεται και όταν βρίσκεται στο στάδιο προνύμφης (φαινόμενο που ονομάζεται νεοτονία). Πολλές έρευνες έγιναν για να εξηγηθεί η φυσιολογική αυτή ιδιομορφία. Σήμερα επικρατεί η σκέψη πως η παραμονή στην προνυμφική κατάσταση είναι συνέπεια ανεπάρκειας της υπόφυσης και του θυρεοειδούς. Οι δύο αυτοί αδένες έσω έκκρισης έχουν δραστηριότητα που αυξάνει ανάλογα με τη θερμοκρασία. Έτσι, στα κρύα νερά τα α. δεν μεταμορφώνονται και παραμένουν στην προνυμφική κατάσταση. Στα θερμότερα νερά ή όταν εκλείψει το νερό, η μεταμόρφωση συντελείται, το α. χάνει τα εξωτερικά του βράγχια, αποκτά πνεύμονες και από υδρόβιο γίνεται χερσαίο ζώο. Όσο για την ανάπτυξη των γεννητικών κυττάρων, δεν φαίνεται να εξαρτάται από τη θερμοκρασία και μπορεί να γίνει τόσο μέσα σε κρύα όσο και σε χλιαρά νερά. Τα α. που είχαν εισαχθεί στην Ευρώπη είχαν σκούρο χρώμα. Μέσα στα ενυδρεία όμως εμφανίστηκαν άτομα που παρουσίαζαν αλβινισμό, έλλειψη δηλαδή χρωστικής ουσίας του σώματος. Από αυτά προέρχονται με επιλογή τα περισσότερα από τα α. που εκτρέφονται. Το αξολότλ αποτελεί τυπικό παράδειγμα νεοτονίας, δηλαδή πολλαπλασιασμού στο στάδιο της προνύμφης (φωτ. Dulevant).